نگاهی به زندگینامه و شعر فاضل قاضوی به قلم بهمن صباغ زاده

در صفحه‌ی فرهنگ و هنر شماره‌ی ۱۹۹ پیام ولایت که در ۱ دی ۱۴۰۲ منتشر شده با زندگی و شعر فاضل قاضوی بایگی شاعر دوره‌ی قاجار و پهلوی آشنا خواهید شد.

شاعری از یاد رفته، فاضل قاضوی بایگی

گاهی شاعرها که بعضا شاعران خوبی هم هستند در فراموش‌خانه‌ی دنیا از یاد می‌روند. آدم نمی‌داند باید از روزگار فراموشکار شکایت کند یا از آن شاعر که آثارش را منتشر نکرده است. به قول یکی از شاعران دوره‌ی خراسانی به نام عَمعَق بُخاری «ما را چو روزگار فراموش کرده‌ای/ یارا! شکایت از تو کنم یا ز روزگار؟» به هر حال فراموش شدن شاعران خوب و از میان رفتن اشعارشان مایه‌ی دریغ است. انگار همیشه قرار نیست به فرمایش خواجه‌ی شیراز صدای سخن عشق در این گنبد دوار بماند. در این شماره می‌خواهم راجع به شاعری از یاد رفته بنویسم که امیدوارم با انتشار این مطلب و یادکردِ این شاعر همشهری، کسانی پیدا شوند که اطلاعات بیشتری از او در اختیار داشته باشند و با به اشتراک گذاشتن آن به نحوی شعر و زندگی‌نامه‌ی این شاعر در آینده به تفصیل بیشتری منتشر شود.

محمدرضا فاضل قاضوی شاعری بود که در انتهای دوره‌ی قاجاریه و ابتدای دوره‌ی پهلوی در تربت حیدریه و مشهد زندگی می‌کرد. فاضل قاضوی اصالتا از بایگ تربت حیدریه بود که در آن روزگار قریه‌ای آباد و مشهور بود و امروزه شهری‌ست که در شمال غربی تربت قرار دارد و ابریشمش چون روزگاران دیرین شهرت دارد.

فاضل قاضوی تقریبا معاصر با شهابی تربتی است که در شماره‌های پیشین به زندگی‌اش پرداخته‌ام. از فاضل قاضوی تنها یک رباعی به نقل قول از پسرش آقای مهندس قاضوی به دست ما رسیده است، آن‌هم به لطف گلشن آزادی شاعر آزاده‌ی تربتی که گوهرشناس بوده و به شنیدن همین یک رباعی به مایه‌ی فاضل در شعر پی برده است و نامش را در کتاب صد سال شعر خراسان آورده است.

شاید ذکرش لازم باشد که همشهری شاعر و روزنامه‌نگار ما، گلشن آزادی می‌خواست شعر شاعران خراسان را از دوران پیش از رودکی سمرقندی و شهیدِ بلخی یعنی از طلیعه‌ی شعر پارسی تا روزگار اکنون در صفحات کتابش ماندگار کند اما عمرش وفا نکرد. یادداشت‌هایی فراهم کرد و سال‌های پایانی عمر عزیز را در این کار گذراند. بعد از مرگ گلشن، مرحوم احمد کمال‌پور شاعر قصیده‌سرای مشهدی توانست شاعران صد سال آخر را در کتابی با نام «صد سال شعر» خراسان چاپ و منتشر کند.

مرحوم گلشن آزادی نقل می‌کند که فاضل در اوایل جوانی از تربت به مشهد رفته است و در مدارس زمان خود به تحصیل فارسی و عربی پرداخته است. همچنین گلشن اشاره کرده است که محمدرضا فاضل قاضوی از نزدیکان نایب‌التولیه‌ی عرب پدر سناتور علی آقا مؤید ثابتی بوده است. مؤید ثابتی که در شعر «مؤید» تخلص می‌کرد هم در بین اهل ادب و هم در بین رجال سیاسی دوران پهلوی از احترام شایانی برخوردار بود.

فاضل قاضوی تا آخر عمر در مشهد زیست و در سال ۱۳۳۰ هجری شمسی در شهر مشهد زندگی را بدرود گفت. به گفته‌ی گلشن آزادی تا پایان عمر نزد خانواده‌ی سناتور مؤید احترام داشت. مردی بود ساده‌زیست و عمری بی‌تکلف زندگی کرد.

این رباعی از محمدرضا فاضل قاضوی به یادگار مانده است:
گویند که مرد را هنر می‌باید
یا نسبتِ عالیِ پدر می‌باید
امروز چنان شده‌ست در نوبت ما
کاین‌ها همه هیچ، سیم و زر می‌باید

در پایان از همشهریان عزیز تقاضا دارم اگر به اطلاعات و اشعاری از این شاعر همشهری یا به افرادی از خانواده‌ی او دسترسی دارند در تکمیل زندگی‌نامه‌ی وی به نویسنده کمک کنند.

بهمن صباغ زاده
دی‌ماه ۱۴۰۲، تربت حیدریه

#با_شاعران_ولایت_زاوه
#فاضل_قاضوی
#بهمن_صباغ_زاده

کانال تلگرامی انجمن شعر و ادب قطب یک کلام به صد کلام؛ یادداشت‌های استاد محمد قهرمان؛ قسمت بیست و دوم؛ بهمن صباغ زاده...